ARTICLES AND REVIEWS

VINYL October 1984

De wondere wereld van Heaven 17
Analyse Interpretatie Reproductie

Tekst JOOST NIEMOELLER

Minkt een machine nou ook als een machine? Joost Niemöller ging in Lofiden op zoek bij computerprogrammeur Martyn Ware van Heaven 17 en constateerde daar dat deze salonsocialisten weliswaar goede bedoelingen hebben, maar zolang je nog 72 sporen nodig hebt om dat te laten blijken, er wel iets ruis is. De Big Brother van het muziekgebeuren heet Fairlight en je kunt er absoluut fantastische dingen mee doen. Hoe echt zijn echte violen nog ofwel waar stroomt het bloed van Heaven 17

. . . 'The New Partnership that's opening doors all over the world'. Met die slogan presenteerde de British Electric Foundation in 1981 haar eerste project., Heaven 17. Geen groep, maar een samenwerkingsverband van geluidstechnici. Het succes van Heaven 17 overschaduwde al snel de andere plannen van de firma B. E. F. Achtereenvolgens de elpees Penthouse And Pavement en The Luxury Gap werden gigantische verkoopsuc=en. M is er een nieuwe Heaven 17-plaat uit., How Men Are. Een gesprek met de intelligente, innemende. maar wat kleurloze geluidsprogrammeur Martyn Ware. De man achter het zenuwcentrum van B. E. F.: de Fairlight computer . . .

IN EEN interview dat ik enige tijd terug had met Dieter Meier van Yello, merkte hij op dat de tape voor hem hetzelfde was als het doek voor een schilder

'Een mooie vergelijking. Ja, ik denk dat zoiets voor ons ook wel opgaat. Al vanaf het begin metIbe Human League, in '77, werkten we met de tape als het basismateriaal. Vrijwel nooit hebben we dezelfde song voor een tweede keer opgenomen. Meestal hebben we geen idee hoe een song gaat klinken wanneer we de'studio ingaan. Om een voorbeeld te geven: we wisten dat we, net als op The Luxury Gap, gebruik wilden maken van The Phenix Horns Esquire (de blaassectie van Earth, Wind and Fire -JN). Daarvoor was lange tijd van tevoren een studio in Los Angeles geboekt. Maar tot op de week dat we de studio ingingen wisten we zelfs nog niet eens op welke tracks ze mee zouden spelen. We werken voortdurend op de laatste minuut, laten alles afhangen van de spontaniteit van het moment. Als de band draait begint het improvisatieproces. Ik denk dat er bij ons heel wat meer inspiratie aanwezig is, dan bij bands die steeds dezelfde song keer op keer oefenen voor ze het opnemen.'

'Het draait allemaal om zoiets ondefinieerbaars als de 'atmosfeer' van een song. De sleutel daartoe wordt door de teksten aangegeven; ze zijn niet de atmosfeer zelf, maar de aanleiding ervan. Het valt moeilijk uit te leggen, ben ik bang. Het hart ligt bij het instrumentale gedeelte, in het bij zonder bij de arrangementen. Daar sleutelen we eindeloos aan, inderdaad net zoals een schilder eindeloos op hetzelfde doek blijft schilderen. Laag op laag. Het zou mooi zijn wanneer we de instrumentale versies apart konden uitbrengen, maar voor zoiets bestaat nauwelijks een markt.'

De songs op How Men Are bevatten nogal wat van zulke instrumentale gedeelten.

'Dat klopt. Technisch gezien is het een immens gecompliceerd album geworden. Voor een aantal nummers hebben we 72 sporen gebruikt. Dat is bij ons nog nooit eerder voorgekomen. Met name de orkestarrangementen die we David Cullen hebben laten schrijven, vroegen om zoveel sporen.'

Er klinken dus echte violen op de plaat? Met al die sublieme elektronica hoor ik dat er niet meer aan af.

'Ja hoor, echte violen. Ik kan me wel voorstellen dat je die niet meer als zodanig herkent. De triomf van de Fairlight computer is wat dat betreft compleet. Kijk, het is heel simpel om een Fairlight te gebruiken als geluidjesmaker. Bijna iedereen gebruikt hem ook zo. Maar het geheim van die machine schuilt juist in de mogelijkheid om bestaande partijen achteraf te manipuleren. We wilden bijvoorbeeld één nummer, Shame Is On The Rocks volledig herstructureren toen we nog maar een week af waren van het definitieve afmixen.

Met een Fairlight heb je zoiets in een half uur gedaan. Alle informatie is er in opgeslagen, het is alleen een kwestie van de programma's anders rangschikken. We hebben toen nog een foutje gemaakt, waardoor de gitaarpartij op een verkeerde plek in de song terecht kwam. Maar dat klonk zo fantastisch, dat we het maar zo hebben gelaten. De gitaar klinkt nu als pure jazz, wat nooit de bedoeling was geweest. De gitalst, Ray RusseN, kon zich Met voorstellen dat hij dat zelf gespeeld had.'

VERSCHIL?

Hoe zou je het verschil beschrijven tussen How Men Are en The Luxury Gap?

,'Eh . . . (lange stilte). Ik denk dat we betere songschrijvers zijn geworden. De arrangementen hebben meer diepgang. How Men Are is volgens mij een plaat waarop over tien jaar nog iets ni%uws te horen valt. Het is als met een boek dat je op je zeventiende gelezen hebt en dat een compleet ander boek is geworden wanneer je het na jaren herleest. Onze benadering is erop gericht dat de muziek voor een langere tijd zijn waarde behoudt. De meeste popplaten van vandaag de dag ken je wel wanneer je er een paar keer naar hebt geluisterd. Deze plaat is complexer dan e vorige. Het gevaar van een dergelijke complexiteit is dat het een hermetisch gesloten geheel wordt, maar ik geloof dat we dat hebben kunnen vermijden. De dynamiek is gebleven. Ik vind het vreselijk moeilijk om over zoiets te praten, zonder al te esoterisch te worden.'

Ik vraag het, omdat ik zelf tussen de tweede en de derde plaat niet zoveel verschil hoor. Zeker wanneer 1 1 e het vergelijkt met het eno,rme verschil tussen The Luxury Gapende eerste plaat van,Heaven 17,Penthouse And Pavement.

De verschillen zijn zeker minder duidelijk. Op dit moment bevinden we ons in een zeer gelukkige situatie. Het is niet zo nodig om een enorme slag te slaan. De - plaat zal toch wel verkopen. We voelen ons niet gedwongen mee te doen aan de Wham, Spandau Ballet, Culture Club wedstrijd. En we voelen ons zeker niet genoodzaakt onze nek te breken oti de Amerikaanse markt te veroveren.

In essentie willen we gewoon doorgaan op dezelfde lijn. En over de kosten hoeven we ons godzijdank niet meer zo druk te maken. How Men Are was beslist geen goedkope plaat.

Het heeft zes maanden in de beste studio's gekost om hem te maken. Hopelijk straalt die zorg er vanaf. Misschien niet direct, maar op de langwe termijn.'

Maar als je op zo'n hoog kostenniveau zit, moet er toch gescoord worden.

'Jawel. Maar al onze platen worden over een periode van twee jaar goed verkocht. Onze situatie is heel anders dan bij een groep als Culture Club, de in twee of drie weken zo'n driehonderdduizend elpees verkoopt, waarna het volledig stilvalt. Dat soort groepen moeten voortdurend hits hebben, anders is het afgelopen.'

Trekt Amerika niet, als een plek op' te werken?

'0 God nee. Zeker niet Los Angeles. De manier van leven daar is volstrekt zielloos. Als ik daar een tijdje ben om te werken, krijg ik het gevoelvan binnen uitgehold te worden. New York leeft dan tenminste nog. Maar Los Angeles is één grote, uit de hand gelopen vergadering. Ik heb me nog nooit zo eenzaam gevoeld als daar. Natuurlijk is het op zich weerzinwek ' kend dat de hele muziekindustrie in Londen geconcentreerd is, maar daar krijg je tenminste dingen gedaan. In Amerika gebeurt alles zo verschrikkelijk langzaam: het duurt jaren voordat een nieuw idee wordt uitgevoerd. Het verbaast me niets dat de enige Amerikaanse muziek die wat voorstelt uit de straten van New York komt.'

Toch zoeken momenteel bijna alle succesvolle Engelse groepen hun muzikale inspiratie in Amerika. Inclusief Heaven 17.

'Ja, dat is heel verbazingwekkend. Ik kan dat niet goed verklaren. Misschien komt het doordat met name de zwarte Amerikaanse muziek altijd meer 'sophisticated' is geweest. Bij soul, funk en jazz tref je een relatief hele hoge graad van intelligentie aan. Alleen zijn de teksten vaak zwak. Gek genoeg zoeken veel zwarte artiesten hun inspiratie bij de blanke rockmuziek. Op zich is zo'n uitwisseling natuurlijk heel gezond.'

FILM

Die 'zwarte' invloed is er bij Heaven 17 niet altijd geweest. Op de eerste Human League-platen trefje het bijna helemaal niet aan.

'Dat klopt. In aanzet is het wel altijd aanwezig geweest. In de beginperiode van The Human League waren we sterk beïnvloed door mensen als Sly Stone. Maar dat viel toen niet zo op. De meesten zagen het als een commentaar of een parodie van blanke intellectuelen.'

De achtergrondzangeressen op How Men Are, zijn die zwart?

'Ja. Het is een zwarte zanggroep uit Engeland: Afrodiziak. In Engeland heb je maar weinig van dat soort professionele koortjes. In Amerika zijn er duizenden.'

Ze zingen een aantal verbluffend mooie partijen.

'O, ze zijn geweldig. We hoefden ze nauwelijks aanwijzingen te geven. Ze voelden bij elke song perfect aan wat het karakter van de partij moest zijn. Afrodiziak heeft een reggaeachtergrond. Voor Engelse zangeressen hebben ze een ongewoon goed ontwikkeld gevoel voor gospel.'

Eén nummer wijkt wel sterk af van de rest op de elpee: het tien minuten durende And That's No Lie.

'Dat valt nauwelijks nog een song te noemen. Eerder een stuk filmmuziek. Op het eerste gehoor steekt het zeer gecompliceerd in elkaar, maar dat stuk muziek heeft ons nog de minste moeite gekost. Uiteindelijk is het één lang aangehouden beweging geworden, als in de lang uitgetrokken instrumentaties die Isaac Hayes vroeger componeerde. Het is absoluut mijn favoriete track van de plaat.'

Is filmmuziek een ambitie?

'We hebben dat altijd al gewild, maar we zijn er nooit voor gevraagd. Op één keer na dan, voor de film 1984. We hadden toen geen tijd, zaten midden in de opnamen voor deze plaat. Nu zijn Eurythmics gekozen. Op dit moment ben ik veel meer in film dan in popmuziek geïnteresseerd. We zijn nu dan ook aan een filmscript begonnen. Het zal beslist geen low budget worden ben ik bang. Het ziet er nu al naar uit dat we ettelijke miljoenen nodig zullen hebben. Maar we hebben al wat contacten in Hollywood opgebouwd, dus ik acht het niet onmogelijk dat het er ook van komt.'

'De magie lijkt uit de popmuziek verdwenen. De situatie is weer net als tien jaar terug: een platenmaatschappij kan elke willekeurige demo uitkiezen om er een succesformule uit te brouwen. Natuurlijk is de filmbusiness net zo goed sterk vercommercialiseerd, maar het heeft als expressiemiddel veel meer mogelijkheden. Als je in de popindustrie volledig je integriteit wilt bewaren, verkoop je op z'n hoogst tienduizend platen. Maar in de filmwereld is het mogelijk om belangrijke mensen te interesseren voor plannen die niet direct aansluiten bij de grote gemene deler.'

De eerste stap in die richting hebben jullie al met de videoclips gemaakt.

'Ik denk dat we bijna onbewust al een hele tijd in die richting werken. Ik zie het als een geweldige kans. Ik denk dat we het ook kunnen. Tenslotte zijn we de popmuziek ingegaan met hetzelfde amateurisme. Dat is de beste weg, je hebt geen last van vooroordelen.'

Bij het maken van een soundtrack werk je vanuit bestaande beelden. Je kunt je voorstellen dat je zo ook een videoclip maakt. Eerst de beelden, dan de muziek.

'Precies. In feite werkt het bij ons al zo, maar dan via een tussenweg. Voor ons is het schrijven van een songtekst zoiets als het schrijven van een filmscript. Met z'n drieën sluiten we ons in een kamer op en schaven net zolang aan de tekst tot hij af is. Een middeleeuwse marteling. Maar zo'n Spartaanse aanpak wordt beloond, want uiteindelijk begrijpen we helemaal waar de song over gaat. Bij al die quasi-surrealistische beeldop-t stapelingen die veel groepen hanteren, is dat voor mij nog maar de vraag. Eerst werken we het scenario uit, in de songtekst verwijzen we daarnaar. De uiteindelijke tekst is een schets, een suggestie. Wanneer we de videoclip maken, keren we weer terug naar het oorspronkelijk scenario. Zo worden opzettelijk weggelaten facetten weer opnieuw toegevoegd. De video werkt dan als de concrete invulling van de song.'

IMAGE

Soms vermoed je bij jullie teksten een autobiografische herkomst. Zoals in Reputation.

'0 nee hoor, dat is gelukkig niet autobiografisch. Reputation gaat over de doorsnee inwoner van Los Angeles, die wel veel geld heeft maar geen reputatie. Als je geen reputatie hebt besta je niet in L.A. In wezen natuurlijk een dramatisch gegeven, maar de song is niet zo zwaar op de hand. Het werkt eerder humoristisch. Zo werkt dat met de meeste teksten van ons: we versimpelen en ironiseren het, totdat er iets over blijft wat op zich niet zoveel om het lijf lijkt te hebben. Het verbaast me echt, dat mensen onze teksten soms zo diepzinnig opvatten. Ik begrijp nog steeds niet waarom men een tekst als (We Don't Need This) Fascist Groove Thang zo serieus politiek heeft geïnterpreteerd. Natuurlijk is de achterliggende boodschap wel serieus te nemen, maar de tekst zelf heeft toch meer van een cartoon dan van een politiek statement. De ironie erin werd niet opgepakt. Dat bewijst voor mij wel hoe slecht mensen eigenlijk naar popmuziek luisteren.'

Aanvankelijk had Heaven 17 een duidelijk image. Op de hoes van de eerste elpee stonden jullie afgebeeld als zakenmensen in de muziek.

'Daar school natuurlijk een zekere ironie in, maar ik wil niet ontkennen dat het werkte als een image. Ik heb daar niets op tegen: een publiek moet zich tenslotte ergens mee kunnen identificeren. Alleen is het de laatste tijd ontaard in een industrie op zich, die geen relatie meer heeft met de muziek. In die tendens willen we niet meegaan. Zo'n vorm van publieksmanipulatie straft zichzelf uiteindelijk wel weer.'

Toch lijkt me de hele mediamachine wel iets waarjullieje voor interesseren.

'0 ja, zeker. Het is noodzakelijk om daar inzicht in te hebben. Ik heb echt medelijden met groepen die succes hebben, zonder dat ze weten waarom. Wanneer je niet goed oppast, kunnen de media zich net zo goed tegen je keren. We zijn ons ook terdege bewust van de waarde van het verkoopapparaat. Wanneer er een nieuwe Heaven 17-elpee uitkomt, ga ik alle afdelingen van de platenmaatschappij af om aan iedereen persoonlijk duidelijk te maken welk produkt hij of zij zit te verkopen. Zo voorkom je dat je weinig meer wordt dan een naam op een releaselijst.'

De muziek van Heaven 17 lijkt me voornamelijk ge aseer op etprincipe van de muzikale interpretatie en vertaling. Met een Fairlight computer word je dat natuurlijk wel een stuk makkelijker gemaakt.

'Precies. Met de Fairlight zijn we in staat om elk geluid wat we ooit in een studio hebben geproduceerd op te slaan. Het maken van How Men Are ging gelijk op met de opzet van een volledig elektronisch geluidsarchief. We kunnen bij wijze van spreken jaren na dato iedere instrumentspartij, elk arrangement reproduceren en analyseren. Wanneer iemand geïnteresseerd zou zijn in een soundtrack in de atmosfeer van How Men Are, dan kunnen we die binnen twee dagen afleveren. Geen enkele songstructuur zal dan nog hetzelfde gebleven zijn, alleen de klankkleur is oe-, zelfde gebleven. Maar in principe k~~ je er ook een zangpartij uitlichten eä hem vertalen naar een pianosolo. De mogelijkheden van de Fairlight zijn werkelijk onbegrensd. En het principe ervan is hetzelfde als dat van de hedendaagse popmuziek: interp~eteren en herschikken. Er is niets nieuws onder de zon.'

Adverstisement for "How Men Are" in this magazine
Relying on scanner only, please excuse the mistakes in the text.